Nannerl Mozart –
die Schwester eines Genies

NANNERL WERD ZE GENOEMD TOEN ZE JONG WAS. MARIA ANNA MOZART SPEELDE NET ALS HAAR BROER WOLFGANG AMADEUS VOORTREFFELIJK PIANO, MAAR STOND ALTUD IN ZUN SCHADUW.

Onderschat haar niet. Wat was er na de dood van haar vijf jaar jongere geniale broer met een aantal van diens composities gebeurd wanneer zij zich niet daarover had ontfermd? Wolfgangs weduwe Constanze? Zij wilde alles het liefst zo snel mogelijk aan de man brengen. Nannerl onderhandelt op een verstandige manier met twee gerespecteerde uitgevers en ontdekt notatiefouten in een aantal vroege stukken, die zij nauwgezet corrigeert.
De laatste tijd wordt meer en meer onderzoek gedaan naar de rol die Wolfgangs toegewijde, onbaatzuchtige zus op de achtergrond heeft vervuld. Tot de meest recente publicaties behoort een in Duitsland uitgegeven boekje van de bekende Nederlandse zangeres en zangpedagoge Ank Reinders, on der de titel "Nannerl Mozart - Schwester eines Genies" (een Nederlandse versie is in voorbereiding).

Zijn twee kinderen moesten wereldberoemd worden, vond vader Leopold. Tochtige postkoetsen, muffe herbergen, onaangename hygienische omstandigheden: het wordt allemaal voor lief genomen. Want vader wilde het tweetal laten optreden aan vorstenhoven en in salons, waar roem en geld viel te vergaren. Nannerl kan tot 1769 in de roem van haar geniale broer delen. Daarna is het afgelopen. Een jonge vrouw van huwbare leeftijd die als artieste optreedt? Dat hoort niet, vond vader Leopold.

Daartoe beperkt zich zijn dominante karakter echter niet. Ank Reinders spreekt er in haar voortreffelijk gedocumenteerde, soepel geschreven levensbeschrijving geen oordeel over uit. Maar de feiten spreken voor zich. De erste huwelijkskandidaat wordt afgewezen orndat hij niet tot de kringen behoort waarin vader Mozart graag vertoeft. Dat laatste is wel het geval bij Johann Baptist von Berchtold zu Sonnenburg, landvoogd van St. Gilgen. Vijftien jaar ouder dan Nannerl is deze tweevoudige weduwnaar. Hij brengt vijf kinderen mee in de leeftijd van twee tot dertien jaar. Niets wijst erop dat de pianiste van hem houdt. Maar als 33-jarige accepteert zij de beslissing van haar vader. Er komen nog drie kinderen bij.

Het verbazingwekkendste is dat Nannerl haar eerste kind, Leopold genaamd, meteen na de geboorte afstaat aan haar vader, die overigens kan rekenen op de huip van twee kinderverzorgsters. Moeder Nannerl laat het daarbij en keert na een maand terug naar haar stiefkinderen. Wil de oude leopold van de jonge Leopold een tweede Wolfgang Amadeus maken? Vergeefse moeite, zo blijkt al snel.

Veel verder dan het plaatsen van vraagtekens bij deze gebeurtenissen gaat de schrijfster niet. Kan zij waarschijnlijk ook niet gaan, gezien de oppervlakkige informatie over deze episode in de bewaard gebleyen brieven. Maar het relaas van dit droevige leven is zo al duidelijk genoeg.

Aad van der Ven